Discurso de Paul Auster

Non sei por que me dedico a isto. Se o soubese, probablemente non tería necesidade de facelo. O único que podo dicir, e diso estou completamente seguro, é que sentín tal necesidade desde os primeiros tempos da miña adolescencia. Refírome a escribir, e en especial á escritura como medio para narrar historias, relatos imaxinarios que nunca sucederon niso que denominamos mundo real. Sen dúbida é unha estraña maneira de pasarse a vida: encerrado nunha habitación coa pluma na man, hora tras hora, día tras día, ano tras ano, esforzándose por encher unhas cuartillas de palabras con obxecto de dar vida ao que non existe?, salvo na propia imaxinación. E por que se empeñaría alguén en facer unha cousa así? A única resposta que se me ocorreu algunha vez é a seguinte: porque non ten máis remedio, porque non pode facer outra cousa.



Esa necesidade de facer, de crear, de inventar é sen dúbida un impulso humano fundamental. Pero con que obxecto? Que sentido ten a arte, e en particular a arte de narrar, no que chamamos mundo real? Ningún que se me ocorra; polo menos desde o punto de vista práctico. Un libro nunca alimentou o estómago dun neno famento. Un libro nunca impediu que a bala penetre no corpo da vítima. Un libro nunca evitou que unha bomba caia sobre civís inocentes no fragor dunha guerra. Hai quen cre que unha apreciación entusiasta da arte pode facernos realmente mellores: máis xustos, máis decentes, máis sensibles, máis comprensivos. E quizá sexa certo; nalgúns casos, raros e illados. Pero non esquezamos que Hitler empezou sendo artista. Os tiranos e ditadores len novelas. Os asasinos len literatura no cárcere. E quen pode dicir que non gozan dos libros tanto como o que máis?

Noutras palabras, a arte é inútil, polo menos comparado con, digamos, o traballo dun fontaneiro, un médico ou un maquinista. Pero que ten de malo a inutilidade? Seica a falta de sentido práctico supón que os libros, os cadros e os cuartetos de corda son unha pura e simple perda de tempo? Moitos o cren. Pero eu sosteño que o valor da arte reside na súa mesma inutilidade; que a creación dunha obra de arte é o que nos distingue das demais criaturas que poboan este planeta, e o que nos define, no esencial, como seres humanos. Facer algo por puro pracer, pola graza de facelo. Pénsese no esforzo que supón, nas longas horas de práctica e disciplina que se necesitan para ser un consumado pianista ou bailarín. Todo ese traballo e sufrimento, os sacrificios realizados para lograr algo que é total e absolutamente? inútil.

A narrativa, con todo, áchase nunha esfera un tanto diferente das demais artes. O seu medio é a linguaxe, e a linguaxe é algo que compartimos cos demais, común a todos nós. En canto aprendemos a falar, empezamos a sentir avidez polos relatos. Os que sexamos capaces de rememorar a nosa infancia lembraremos a ansia con que saboreabamos o conto que nos contaban na cama, o momento en que o noso pai, ou a nosa nai, sentaba na penumbra xunto a nós cun libro e líanos un conto de fadas. Os que somos pais non teremos dificultade en evocar a embelesada atención nos ollos dos nosos fillos cando lles liamos un conto. A que se debe ese fervente desexo de escoitar? Os contos de fadas adoitan ser crueis e violentos, describen decapitacións, canibalismo, transformacións grotescas e encantamentos maléficos. Calquera pensaría que eses elementos encherían de espanto a un crío; pero o que o neno experimenta a través deses contos é precisamente un encontro fortuíto cos seus propios medos e angustias interiores, nunha contorna no que está perfectamente a salvo e protexido. Tal é a maxia dos relatos: poden transportarnos ás profundidades do inferno, pero en realidade son inofensivos.

Facémonos maiores, pero non cambiamos. Volvémonos máis refinados, pero no fondo seguimos sendo como cando eramos pequenos, criaturas que esperan ansiosamente que lles conten outra historia, e a seguinte, e outra máis. Durante anos, en todos os países do mundo occidental, publicáronse numerosos artigos que lamentan o feito de que se len cada vez menos libros, de que entramos no que algúns chaman a ?era posliteraria?. Poida que sexa certo, pero de todos os xeitos non diminuíu por iso a universal avidez polo relato. Á fin e ao cabo, a novela non é o único venero de historias. O cinema, a televisión e até os cómics producen obras de ficción en cantidades industriais, e o público continúa tragándollas con gran paixón. Iso débese á necesidade de historias que ten o ser humano. Necesítaas case tanto como o comer, e sexa cal for a forma en que se presenten ?na páxina impresa ou na pantalla de televisión?, resultaría imposible imaxinar a vida sen elas.

De todos os xeitos, no que respecta ao estado da novela, ao futuro da novela, sinto bastante optimista. Falar de cantidade non serve de nada cando nos referimos aos libros; porque non hai máis que un lector, só un lector en todas e cada unha das veces. O que explica o particular influxo da novela, e por que, na miña opinión, nunca desaparecerá como forma literaria. A novela é unha colaboración a partes iguais entre o escritor e o lector, e constitúe o único lugar do mundo onde dous estraños poden atoparse en condicións de absoluta intimidade. Paseime a vida establecendo conversación con xente que nunca vin, con persoas que xamais coñecerei, e así espero seguir até o día en que exhale o meu último alento.

Nunca quixen traballar noutra cousa.